Ουτοπικά

Μέσα στη ζοφερή ατμόσφαιρα που ζούμε, δεν θα μας έκανε καλό πότε πότε να δανειζόμαστε τα φτερά της ουτοπίας και να κάναμε πτήσεις πάνω από τη χώρα του ιδανικού;

   Ετσι, για να βάλουμε για λίγο τη φαντασία μας να σκορπίζει τις στάχτες και τ' αποκαΐδια του ιστορικού μας παρόντος.

   Ελάτε, λοιπόν, να φαντασιωθούμε μιαν ΑΛΛΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, χωρίς άγχος, χωρίς απομνημόνευση, χωρίς εξετάσεις, μια εκπαίδευση χαρούμενη και συνάμα βαθιά δημιουργική.

  Αν αποφασίζαμε να καταργήσουμε το σύστημα, που όσο κι αν σας φαίνεται γελοίο, έρχεται από τη γερμανική πρόταση του Ερβάρτου των μέσων του 19ου αιώνα. Ό,τι έχει ονομαστεί εν τω μεταξύ μεταρρύθμιση είναι μετατοπίσεις που γίνονται στα πούλια του παζλ: αλλάζουν μαθήματα, ώρες διδασκαλίας, εξεταστικό σύστημα και τρόπο αφομοίωσης. Κυρίως ταλαιπωρία της μνήμης και δέσμευση της φαντασίας. Ας τα ξεχάσουμε αυτά και ας αποφασίσουμε, έστω για δοκιμή, να δημιουργήσουμε ένα εργαστήρι Γνώσης και Φαντασίας, έρευνας και πρακτικών εφαρμογών σ' ένα σχολείο-εργοτάξιο, όπου μαθητές και δάσκαλοι, δόκιμοι και μαστόροι χτίζουν μαζί έναν νέο κόσμο χωρίς όρους και όρια.

   Ας πάρουμε μια τυχαία τάξη Λυκείου, σ' όποιο, ακόμη και απόμακρο, σχολείο της χώρας, σε τέσσερις περιοχές της. Κι ας υποθέσουμε πως σ' αυτή την τάξη και στα τέσσερα σχολεία φέτος η διδασκαλία θα γίνει μέσα από μια πειραματική μέθοδο βασισμένη στη συνεργασία όλων των εκπαιδευτικών παραγόντων και ειδικοτήτων. Μόνη προϋπόθεση, αυτονόητη, για κάθε σοβαρή εκπαιδευτική διαδικασία: το σχολείο να διαθέτει όλες τις ειδικότητες γνώσεων.

    Έτσι σ' αυτήν τη λυκειακή τάξη στα τέσσερα σχολεία της επικράτειας φέτος θα μελετηθούν και θα διδαχθούν μια Αρχαία τραγωδία, ένα δράμα του Σαίξπηρ, μια κωμωδία του Μολιέρου και ένα δράμα του Γρ. Ξενόπουλου, π.χ. Μήδεια, Αμλετ, Ταρτούφο, Στέλλα Βιολάντη.

    Ας θεωρήσουμε αυτονόητο πως συντονιστής κάθε δράσης σε κάθε σχολείο θα είναι ο λυκειάρχης. Ετσι οι φιλόλογοι θα αναζητήσουν στη σχολική βιβλιοθήκη (τι λέτε, θα υπάρχει;!) τα κείμενα και θα σχηματιστεί η ολομέλεια των μαθητών της τάξης που θα τα μελετήσει. Για το αρχαίο, το αγγλικό και το γαλλικό κείμενο θα αναζητηθούν, από δασκάλους και παιδιά, οι ελληνικές μεταφράσεις. Με τη βοήθεια των καθηγητών ειδικότητας, Αρχαίων Ελληνικών, Αγγλικών, Γαλλικών και Νέων Ελληνικών, οι μαθητές θα μελετήσουν και θα επιλέξουν την πλέον κατάλληλη για την ηλικία τους, τη γλωσσική τους ευχέρεια και τη στάθμη τους για περαιτέρω επεξεργασία. Έτσι γίνεται διπλή δουλειά: μάθημα αρχαίων ελληνικών, αγγλικών, γαλλικών, νέων ελληνικών και συγκριτική με τη μετάφραση και τη νεώτερη εκδοχή του γλωσσικού μας κώδικα. Η «Βιολάντη» είναι γραμμένη στο ιδίωμα της Ζακύνθου του 19ου αιώνα.

   Ο καθηγητής της Ψυχολογίας σε κάθε σχολείο θα αναλύσει με τη συμμετοχή την ενεργή των μαθητών του, χαρακτήρες των τεσσάρων έργων. Κίνητρα, στρατηγικές, αποκρύψεις, ενοχές, δειλίες, τόλμες, συντηρητικές ή επαναστατικές ενέργειες των ηρώων, κριτική των ηθών. Ο καθηγητής της Ιστορίας θα βοηθήσει την τάξη να μελετήσει το πλαίσιο το ιστορικό, μέσα στο οποίο διαδραματίζεται το έργο που μελετάται και θα αναζητηθούν μέσα στα συμφραζόμενα ποια γεγονότα, ποιες ιδέες και ποια ιδεολογήματα διαπερνούν τη διάνοια των προσώπων.

   Ο καθηγητής της Κοινωνιολογίας θα αναλύσει με ερευνητική συμμετοχή των παιδιών ή μιας εντεταλμένης ομάδας της τάξης τα κοινωνικά προβλήματα της εποχής που αναφέρεται στο έργο. Π.χ. την έννοια του ξένου και του πρόσφυγα στην Αρχαία Ελλάδα, τους θεσμούς της ελισσαβετιανής περιόδου στη Βρεττανία, το τυπικό και το οικονομικό υπόβαθρο στη Γαλλία του Λουδοβίκου και τη μετάβαση στα Επτάνησα από την οικονομία και την ηθική της φεουδαρχίας στην οικονομία του αστού και στη δική του ηθική κωδικοποίηση.

   Ο καθηγητής των Θρησκευτικών θα αναλύσει το θρησκευτικό και το τελετουργικό πλαίσιο τριών εκδοχών της θρησκευτικότητας: τον πολυθεϊσμό των Ελλήνων, τον προτεσταντισμό του αγγλικανικού δόγματος, τον καθολικισμό και την ορθοδοξία.

   Ο γεωγράφος και ο φυσιογνώστης καθηγητής με χάρτες, φωτογραφίες, ντοκιμαντέρ θα προβάλει μνημεία, διαδρομές, λιμάνια, καιρικές συνθήκες, γεωλογικά φαινόμενα, προϊόντα και επικρατούσα πανίδα και χλωρίδα, καθώς και δημογραφικά στοιχεία, πληθυσμό, επιδημίες, μετανάστες, μειονότητες κ.λπ.

   Οι καθηγητές των Φυσικών και των Μαθηματικών θα ετοιμάσουν έναν φάκελο ή θα καθοδηγήσουν ομάδα μαθητών να τον συγκροτήσουν, όπου θα ενημερώνεται η τάξη για την επιστήμη, φυσική, χημεία, αστρονομία, μαθηματικά και τις επικρατούσες θεωρίες κατά την εποχή που διαδραματίζονται τα έργα.

     Ο καθηγητής της Μουσικής θα επιλέξει δίσκους ή και ήχους από υπάρχουσα δισκοθήκη (αλήθεια, δεν θα υπάρχει δισκοθήκη, cd, video στο σχολείο;) για να δημιουργήσει το μουσικό πλαίσιο του έργου, τραγούδια, χορούς, αυλική μουσική κ.τ.λ.

    Ο γυμναστής ή η γυμνάστρια θα αναζητήσουν να βρουν και να διδάξουν τους χορούς αλλά και τις τυπικές κινήσεις που επιχωριάζουν την εποχή, μέσα από ντοκιμαντέρ, πίνακες ζωγραφικής ή γκραβούρες.

    Ο εικαστικός του σχολείου θα αναζητήσει φιγουρίνια, πίνακες, γκραβούρες με κοστούμια, έπιπλα, σαλόνια, φωτιστικά, θέρμανση. Δεν έχει σημασία αν το σχολείο θα μπορεί να ράψει κοστούμια ελισσαβετιανά, λουδοβίκεια ή επτανησιακά, αλλά και αρχαίους χιτώνες. Σημασία είναι οι μαθητές να αντιληφθούν πως ο πολιτισμός είναι πολύμορφος και απαντά στις ανάγκες της εποχής. Αν υπάρχει (αδιόριστοι είναι 2.000!) θεατρολόγος στο Λύκειο, θα αναλύσει τη δομή, το ύφος, τις συγκρούσεις και τα ήθη και τις διάνοιες των προσώπων που δρουν στα έργα και βέβαια θα οδηγήσει τους μαθητές σε μια απόπειρα σκηνικής απόδοσης των έργων που επέλεξαν.

   Κι αν δεν το κατορθώσουν, φτάνει το ωραίο ταξίδι -τώρα θα έχουν μάθει τι είναι και τι σημαίνει πραγματική Εκπαίδευση, Ιθάκη. 

Κώστας Γεωργουσόπουλος, Φιλόλογος, κριτικός ( Ελευθεροτυπία 1/6/2014)