Απαλοκαιργιές - Απ' τη ζωή του νησιού μου (Γεωργίου Πεταλιανού-Θεολόγου)

"Του Γενάρη το φεγγάρι παρά λίγο νάναι μέρα"

Τώρα με τις θείες λιακάδες και τις φεγγαρόλουστες νύχτες του Γενάρη, πετώ πάλι με τη φαντασία μου στο νησάκι μας, κι ανάμεσα στις ωμορφιές του, ζω και χαίρομαι τις δικές του γλυκές ώρες, κάτω απ' τα ζεστά φιλιά του ήλιου του και τα γλυκά χάδια του φεγγαριού του.

  Να την και κει. Χιλιόχρωμη η αυγή. Ολόχρυσος σκα μεσ' απ' τη θάλασσα ο δίσκος του ήλιου. Καταπράσινα τα χωράφια απ' τα σπαρτά. Μυρίζουν τα χώματα κι οι πέτρες απ' τ' απόβροχο. Κι οι ηλιαχτίνες που πέφτουν στις στάλες της πρωινής δροσιάς και κάνουν να λαμποκοπούν σε χίλια δυο τρελλά χρώματα, σαν τ' ατίμητα πετράδια. Μέσα στην καρδιά του χειμώνα η άνοιξη στέλλει ξαφνικό το μήνυμά της. Κάτω απ' τη χρυσή ηλιοβροχή ξεπροβάλλει κάποιο κλαδί ανθισμένης αμυγδαλιάς και στ' άλλα δεντρικά, στις θάμνοι και στα λουλούδια φουσκωμένα τα μπουμπούκια είναι έτοιμα να ξεχυθούν σε φύλλα και σ' ανθοί στο χάδι του ήλιου.

    Γαλήνια κι η θάλασσα που βρέχει το νησάκι μας, "Κυούσης δε της αλκυόνος ίσταται τα πελάγη, φιλίαν δε και ειρήνην άγουσιν άνεμοι".

Γλύφει τα βράχια και τις αμμουδιές και το κυμματακι ήσυχο σβύνει σαν φιλί πάνω στο γυαλό...

....Η κερά-Καλλίτσα με το καλαθάκι της στο χέρι τραβά ξοπίσω της την κατσίκα με τα ρίφια. Πάει στου Καλαμπελά. Ναψη τον Άη Γιωργάκη. Να μαντζέψη χορταράκια για το βραδυνό. Να βοσκήση το παμπάκιο της. Το κερά-Κατέ από πωρνό πωρνό έχει στημένη τη μπουάδα του στο Φλεϊ. Τούκου-τούκου γροικιέται ο κόπανός της. Οι νήες πάνε με γέλοια και τραγούδια και χαρές και κρυφομιλήματα στο τάξιμο της Παναγιάς και να μαντζέψουνε κουτσουνάδες, μαντηλήδες και πορύχια. Κι οι δαιμόνοι (τα παιδιά), σκαστοί απ' το σκογειό, σε καένα στενό χαίρουνται τη λιακάδα παίζοντας σβούροι και κορκοκύλες. Κι άλλοι στον ποταμό, στη λάκκα, κολυμπούνε, τα ξύλινα και ντενεκεδένια καραβάκια τους με τα λευκά πανιά τους. Η λαλά με τη ρόκχα στο χέρι και ο παππούς με το κομπολόι, καθισμένοι στην πορτοπούλα ζεσταίνουν στο νήγιο τα γέρικα κόκχαλά τους. Όλοι κι όλα, άνθρωποι και ζωντανά χαίρουνται την καλωσυνάτη μέρα. Τα πρόβατα βόσκουν στο χωράφι. Τ' αρνιά χοροπηδούν. Τα βούγδια, άλλα χαίρουνται το τριφύλλι κι άλλα αναμασούν ξέγνοιαστα. Κι ο γάιδαρος ξεγελασμένος απ' τον καιρό παίρνει για Μάη το Γενάρη και σηκώνοντας την κεφάλα του στέλλει το κάλεσμά του στην πρόωρα ερωτοχτυπημένη πουλάρα του κυρ-Νικολού.

   Ζάχαρι κυλά η μέρα στην ωμορφιά και την καλωσύνη, κάτω απ' τη θαλπωρή του ήλιου. Και να το σούρουπο. Τα φώσια ανάβγουν ένα-ένα στα σπίτια μαζί με τ' άστρα τ' ουρανού. Να το φεγγάρι...Σαν να κολυμπά στο άπειρο του στερεώματος ασημώνει με τα ασήμια του το νησάκι μας. Γύρω απ' το φτωχό τραπέζι που το φωτίζει ο λύχνος, με το λιτό βραδυνό με χορταράκια, με βρεμμένο μιαδερό ψωμάκι στο τζουμί, με μια ρέγγα μ' εληές και με κρομμύδι και μ' ένα ποτήρι κρασί, η φαμίλια δειπνά. Κάνουν το σταυρό τους, ευχαριστούν τον καλό Θεό και πάνε να ξεκουράσουν το κορμί τους απ' τον κόπο της ημέρας. Μαζί τους τώρα κοιμάται και το νησάκι μας που λικνίζεται ήσυχα πάνω στην ασημένια θάλασσα. Όλα κοιμούνται το γλυκό ύπνο μεσ' στ' όνειρο της νύχτας. Μονάχα οι κάτθες πιστοί στην εθιμοτυπία τους και στην προσταγή της φύσης χαίρουνται τον έρωτά τους κάτω απ' το γενναριάτικο φεγγάρι.

-Νιάουυυυυυυυυ!!!!!Νιάουυυυυυυυυ!!!!

-Νιάρρρρρρρρρρ!!!!!Νιάρρρρρρρρρρ!!!!

  Ένας σαματάς γροικιέται μεσ' την νύχτα. Το μάνταλο τρίντζει! Το πορτέλλο ανοίει! Είναι το Τζαμπώ, η γεροντοκόρη. Σκανδαλισμένη απ' τον πειρασμό δεν μπορεί να κλείσει μάτθι απόψε με τις ψόφοι. Μισόγδυμνη, με μια μάτσα στο χέρι, σαν δουγιατό, βλαστημοκοπά.

-Κατσσσσσσσσσσ!!!!Κατσσσσσσ!!!Φωτιά να σας εκάψη διαόλοι, επαδά ηβρίκατε νάρχετε να βγάλετε τα στραβά σας. Κατσσσσ!!!

    Το φεγγάρι από ψηλά σας να χαμογελά!! 

Γενάρης 1943

Το καπλάνι της βιτρίνας- Ο νέος είναι ωραίος, ο παλιός είναι(?) αλλιώς

Στην παιδική-εφηβική σκηνή του θεάτρου Βρετάνια παρακολουθήσαμε τη θεατρική διασκευή του κλασικού έργου της Άλκης Ζέη "Το καπλάνι της βιτρίνας". 

Έντεκα (11) καταξιωμένοι (Γ. Καρατζογιάννης, Χρ. Θεοδωροπούλου, Δ. Μαύρος, Β. Μαραγκάκη κλπ.) και ταλαντούχοι (Αλ. Βάρθης, Αγγ. Πασπαλιάρη, Αρ. Τίλη κλπ.) ηθοποιοί-συντελεστές, με προβολές 3D και Video art, σκηνικά κατασκευασμένά από τον σκηνογράφο και ενδυματολόγο Γιάννη Μετζικώφ και μουσικη επένδυση του Παναγιώτη Καλαντζόπουλου, μας μεταφέρουν μικρούς και μεγάλους στο Λαμαγάρι, στο ‘’σκηνικό’’ των παιδικών χρόνων της Άλκης Ζέη και κυρίως στα συναισθήματα, την ψυχή και την αθωότητα των δυο μικρών κοριτσιών, της Μέλιας και της Μυρτώς, χαρτογραφώντας το καλοκαίρι του 1936.

 Κριτική: Η παράσταση σε γενικές γραμμές σκηνοθετικά ήταν προσεγμένη. Το σενάριο σεβάστηκε αρκετά το βιβλίο. Παιδιά που δεν το είχαν διαβάσει μπόρεσαν να παρακολουθήσουν. Κάτι όμως που θα ήταν ανέφικτο χωρίς κάποια προετοιμασία (το ίδιο ισχύει άλλωστε πριν από κάθε παράσταση). Κατά τη γνώμη μας, η παράσταση απευθύνεται σε παιδιά από 10 ετών και πάνω και σε εφήβους. Πρώτο φάουλ των διοργανωτών, λοιπόν, η παραπληροφόρηση μέσω τηλεφώνου ότι η παράσταση είναι και για παιδιά Α!!!! Δημοτικού.

Όσον αφορά στην ηθοποιία, οι ταλαντούχοι νέοι ηθοποιοί στους ρόλους Μυρτώς , Μέλιας και Νίκου ήταν εξαιρετικοί, φυσικοί, δροσεροί, απολαυστικοί. Έβγαλαν τα συναισθήματά μας έξω. Πήραν την παράσταση πάνω τους. Ο παππούς ολίγον βαριεστημένος και μονότονος, αρκετά λυρικός. Οι υπόλοιποι καταξιωμένοι ηθοποιοί προβλεπόμενοι. Δεύτερο φάουλ: Τόσοι ηθοποιοί του θεάτρου υπάρχουν, τι τους ήθελε τους τηλεοπτικούς;;

Τα σκηνικά, όπως και τα κοστούμια ήταν ονειρικά.

Η μουσική εξαιρετική. Μας ταξίδεψε...

 

Κλείνοντας...

Το παιδικό θέατρο δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Τα παιδιά πλέον έχουν εκατομμύρια παραστάσεις και ερεθίσματα. Τα περισσότερα αμφιβόλου ποιότητας. Ίσως το καλό θέατρο να αποτελεί το τελευταίο της "καταφύγιο". Ας μην καταντήσει κι αυτό "προϊόν"...  

 

Υ.Γ. Από τους καταξιωμένους ηθοποιούς μόνο η υπηρέτρια ήταν στο ρόλο της...

 

Μια ωραία χριστουγεννιάτικη κατασκευή

   Πηλός, κουπάτ, κορδόνι, ατλακόλ, χαρτοπετσέτες, πινέλα, τέμπερες...

   Με αυτά τα υλικά μπορεί κανείς εύκολα -και ειδικά τα παιδιά- να κατασκευάσει πράγματα όμορφα. Άλλωστε οι εύκολες κατασκευές είναι και οι καλύτερες, αφού γεμίζουν τα παιδιά ικανοποίηση και περηφάνια για τις δημιουργικές τους ικανότητες.

     Φτιάξαμε, λοιπόν, με τα παιδιά τις παρακάτω χειροτεχνίες και σας τις παρουσιάζουμε!!!

 

Ηχήστε οι Σάλπιγγες!!!

Κάντε κ λ ι κ και μάθετε τις προσωπικότητες

Στις 27 Φεβρουαρίου 1943 έφευγε από τη ζωή, σε ηλικία 84 ετών, ο σπουδαίος Έλληνας ποιητής Κωστής Παλαμάς.
  Το νέο του θανάτου του κυκλοφόρησε με αστραπιαία ταχύτητα στην κατοχική Αθήνα. «Χτες βράδυ μία είδηση ακατανόητη μας ήρθε. Μία είδηση ασύλληπτη. Ο Γέρο-Παλαμάς πέθανε. Είχαμε ξεχάσει πως ήταν θνητός» γράφει στο προσωπικό της ημερολόγιο η Ιωάννα Τσάτσου.

   Από νωρίς το πρωί της 28ης Φεβρουαρίου πλήθος λαού άρχισε να συγκεντρώνεται στο Α' Νεκροταφείο της Αθήνας για να αποτίσει το ύστατο χαίρε στον μεγάλο ποιητή, αλλά και για να εκφράσει τα αντικατοχικά του αισθήματα.
   Στις 11 το πρωί άρχισε η νεκρώσιμος ακολουθία, χοροσταντούντος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος Δαμασκηνού. Ο πνευματικός κόσμος της χώρας έδωσε βροντερό «παρών»: Σπύρος Μελάς, Μαρίκα Κοτοπούλη, Κωνσταντίνος Τσάτσος, Γιώργος Θεοτοκάς, Άγγελος Σικελιανός, Ηλίας Βενέζης, Ιωάννα Τσάτσου, Γιώργος Κατσίμπαλης κ.ά.

   Οι επίσημες αρχές, προσπαθώντας να περιορίσουν το νόημα της παλλαϊκής συγκέντρωσης, εκπροσωπήθηκαν στην κηδεία από τον δοτό πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Λογοθετόπουλο και από εκπροσώπους των γερμανικών και ιταλικών κατοχικών δυνάμεων.
   Αυτό δεν απέτρεψε τη μετατροπή της κηδείας σε εκδήλωση πατριωτικής έξαρσης.
   «Σε αυτό το φέρετρο ακουμπάει η Ελλάδα» είπε εύστοχα ο ποιητής Άγγελος Σικελιανός (1884-1951), δίνοντας το πνεύμα ομόθυμης παρουσίας του λαού στην κηδεία. Και «με μια φωνή όσο ποτέ δυνατή» απήγγειλε το ποίημα Παλαμάς, που είχε γράψει τα χαράματα της 28ης Φεβρουαρίου προς τιμήν του μεγάλου ποιητή:Ηχήστε οι σάλπιγγες... Καμπάνες βροντερές,
δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα...
Βογκήστε τύμπανα πολέμου... Οι φοβερές
σημαίες, ξεδιπλωθείτε στον αέρα !

Σ' αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα! Ένα βουνό
με δάφνες αν υψώσουμε ως το Πήλιο κι ως την Όσσα,
κι αν το πυργώσουμε ως τον έβδομο ουρανό,
ποιόν κλεί, τι κι αν το πεί η δικιά μου γλώσσα;

Μα εσύ Λαέ, που τη φτωχή σου τη μιλιά,
Ήρωας την πήρε και την ύψωσε ως τ' αστέρια,
μεράσου τώρα τη θεϊκή φεγγοβολιά
της τέλειας δόξας του, ανασήκωσ' τον στα χέρια

γιγάντιο φλάμπουρο κι απάνω από μας
που τον υμνούμε με καρδιά αναμμένη,
πες μ' ένα μόνο ανασασμόν: "Ο Παλαμάς !",
ν' αντιβογκήσει τ' όνομά του η οικουμένη !

Ηχήστε οι σάλπιγγες... Καμπάνες βροντερές,
δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα...
Βογκήστε τύμπανα πολέμου... Οι φοβερές
σημαίες, ξεδιπλωθείτε στον αέρα !

Σ' αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα ! Ένας λαός,
σηκώνοντας τα μάτια του τη βλέπει...
κι ακέριος φλέγεται ως με τ' άδυτο ο Ναός,
κι από ψηλά νεφέλη Δόξας τονε σκέπει.

Τι πάνωθέ μας, όπου ο άρρητος παλμός
της αιωνιότητας, αστράφτει αυτήν την ώρα
Ορφέας, Ηράκλειτος, Αισχύλος, Σολωμός
την άγια δέχονται ψυχή την τροπαιοφόρα,

που αφού το έργο της θεμέλιωσε βαθιά
στη γην αυτήν με μιαν ισόθεη Σκέψη,
τον τρισμακάριο τώρα πάει ψηλά τον Ίακχο
με τους αθάνατους θεούς για να χορέψει.

Ηχήστε οι σάλπιγγες... Καμπάνες βροντερές,
δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα...
Βόγκα Παιάνα ! Οι σημαίες οι φοβερές
της Λευτεριάς ξεδιπλωθείτε στον αέρα !

   Όταν τελείωσε η νεκρώσιμη ακολουθία, ο Σπύρος Μελάς, ο Άγγελος Σικελιανός και νέα παιδιά σήκωσαν το φέρετρο και κατευθύνθηκαν προς τον χώρο της ταφής. Την ώρα που θα εναπέθεταν το φέρετρο μέσα στη γη, πλησίασε ο αντιπρόσωπος του κατακτητή να καταθέσει στεφάνι. Τότε, ο λογοτέχνης Γιώργος Κατσίμπαλης άρχισε να τραγουδά τον Εθνικό Ύμνο: «Σε γνωρίζω από την κόψη...». Ακολούθησε το συγκεντρωμένο πλήθος, «πρώτα δειλά –περιγράφει ο Κωνσταντίνος Τσάτσος– ύστερα η φωνή κατάκτησε όλον τον κόσμο, μυριόστομη. Ήταν η στιγμή η πιο συγκινητική. Ο κόσμος τραγουδούσε με πάθος. Κάποιος φώναξε Ζήτω η ελευθερία του πνεύματος. Αλλά ο κόσμος ήθελε ελευθερία σκέτη και φώναζε Ζήτω η Ελευθερία!».

Παραγωγή λόγου μέσα από έργα τέχνης

ΠΡΙΝ

ΜΕΤΑ

Όταν τα παιδιά έχουν οίστρο, έχουν οίστρο! Τελεία και παύλα!

  Για το βιβλίο ΠΡΙΝ ΜΕΤΑ

τά 'χουμε ξαναπεί!!!

Είναι βιβλίο πολυεργαλείο!!

Για άλλη μια φορά οι μαθητές μου με εξέπληξαν θετικά συνθέτοντας κείμενα με πηγή έμπνευσης το παραπάνω δισέλιδο με θέμα την τέχνη και μάλιστα την εικαστική. Εν όψει της δευτεριάτικης έκθεσης, συνδυάσαμε άριστα την έκφραση γραπτού λόγου με τις εικαστικές τέχνες.

Παραθέτω τα κείμενα. Κάθε σχόλιο δεκτό.

Η αρχαία τραγωδία - μυσταγωγός των ανθρώπινων ορίων

«Η Αντιγόνη εμπρός στο νεκρό Πολυνείκη», έργο του Νικηφόρου Λύτρα, Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας, Αθήνα (1865)

Το παρακάτω κείμενο αποτελεί συντομευμένη εκδοχή από την ομιλία που έδωσε ο Simon Critchley* στις 7 Ιουνίου, στο πλαίσιο του 3ου TEDxKalamata, στο θέατρο της Αρχαίας Μεσσήνης, το πρώτο TEDx που φιλοξενείται σε αρχαιολογικό χώρο:
 
"Το θέμα μας είναι τα όρια. Και συγκεντρωθήκαμε εδώ, σ’ αυτό το όριο της Ευρώπης, κοντά στη θάλασσα: την απέραντη, την απεριόριστη.
   Υπάρχουν τα όρια της γνώσης - όταν αντιμετωπίζουμε την απεραντοσύνη του κόσμου και το περιορισμένο μέγεθος του ανθρώπινου νου.
   Υπάρχουν τα όρια της ζωής - όλοι θα πεθάνουμε, και ποιος θέλει να πεθάνει; Εγώ, όχι. Λεπτό το λεπτό, μέρα με τη μέρα, αντιμετωπίζουμε τρομακτικά οικολογικά όρια, τα όρια της ανθρώπινης ζωής πάνω στη Γη. Αντιμετωπίζουμε όρια στην κατανόηση, στην έννοια της ανθρώπινης κατανόησης, της συμπόνιας, της ανοχής.
  Φαίνεται ότι στην Ευρώπη έχουμε φτάσει στα όρια της ανοχής, γιατί πλέον δεν γνωρίζουμε τι σημαίνει Ευρώπη. Το 2014 μοιάζει όλο και περισσότερο με το 1914, όταν η Ευρώπη βυθίστηκε σε έναν μακρόχρονο, αιματηρό και άσκοπο πόλεμο, έναν πόλεμο για τα όρια: για τα εθνικά σύνορα, τα χαρακώματα, τις ιδιοκτησίες. Αντιμετωπίζουμε μια νέα παγκόσμια αταξία.
   Αυτός είναι ο λόγος που χρειαζόμαστε την Ελλάδα και που είμαι τόσο χαρούμενος που βρίσκομαι τούτο το απόγευμα στην Ελλάδα. Δεν είναι η Ελλάδα που έχει ανάγκη την Ευρώπη. Είναι η Ευρώπη που έχει ανάγκη τους Ελληνες. Όχι την αρχαία δόξα της Ελλάδας. Όχι τη χολιγουντιανή εκδοχή της αρχαίας Ελλάδας: λευκοί άνδρες με χλαμύδες. Όχι αυτό. Καθόλου. Αυτό είναι ιδεολογία, είναι ιδεολογική σαχλαμάρα. Να μας λείπει.
   Όχι! Εμένα μου φαίνεται ότι αυτό που χρειαζόμαστε τώρα είναι λίγη αρχαιοελληνική σοφία. Όχι κάποια εξιδανικευμένη εικόνα των Ελλήνων, όχι τον Μπραντ Πιτ σαν Αχιλλέα, αλλά τον ρεαλισμό των αρχαίων Ελλήνων, τον σκεπτικισμό τους, τον δροσιστικό και, για μένα, ζωογονητικό πεσιμισμό των αρχαίων Ελλήνων, των τραγικών Ελλήνων, των Ελλήνων που ο Νίτσε με το δίκιο του λάτρευε... 

Τα φαντάσματα 

Για να αντιμετωπίσουμε τα όρια που έχουμε μπροστά μας, είναι ανάγκη να βρεθούμε εδώ, σ’ αυτόν τον αρχαίο τόπο. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε τους αρχαίους, γι’ αυτό χρειαζόμαστε το θέατρο.
   Πώς όμως μπορούμε να κάνουμε αυτές τις σιωπηλές πέτρες να μιλήσουν; Πώς μπορούμε να κάνουμε τους αρχαίους να μας μιλήσουν; Κάποιος κάποτε είπε σοφά, ότι για να κάνουμε τους αρχαίους να μιλήσουν πρέπει να τους θρέψουμε με το ίδιο το αίμα μας. Είναι σαν τα βαμπίρ. Χρειάζονται το αίμα μας για να ζήσουν. Πρέπει να τους δώσουμε λίγο απ’ το αίμα μας για να κάνουμε τους αρχαίους Ελληνες να μιλήσουν.
   Έτσι, απόψε, εδώ και τώρα, θέλω να κάνουμε μια μικρή θυσία αίματος, να καλέσουμε μερικά φαντάσματα. Μην ανησυχείτε όμως: δεν θα πονέσουμε. Αν αφουγκραστούμε προσεκτικά, θα μπορέσουμε ν’ ακούσουμε αυτά που οι αρχαίοι μας λένε σιγανά αλλά επίμονα. Και όταν τους ζωντανέψουμε, θα δούμε πως, όταν μιλούν, δεν μας λένε μόνο για τον εαυτό τους. Όχι. Μας μιλάνε για μας, για το τι σημαίνει να είμαστε εμείς, για τα όρια που αντιμετωπίζουμε σήμερα.
   Τι είναι τούτος ο τόπος; Τι είναι τούτος ο μαγικός, αρχαίος τόπος; Είναι ένα θέατρο. Και τι είναι ένα θέατρο; Είναι ένα μέρος όπου ένα ακροατήριο, οι θεατές, οι «θεωροί» -ΕΣΕΙΣ- παρακολουθούν τη δράση να εκτυλίσσεται στη σκηνή. Τι βλέπουν όμως οι θεατές; Βλέπουν πράξη, βλέπουν τη «μίμηση πράξεως», όπως είπε ο Αριστοτέλης.
   Εδώ, ακριβώς εδώ, υπήρχε θέατρο, το θαύμα του θεάτρου, μπροστά σε χιλιάδες πολίτες. Υπήρχε κωμωδία, σατιρικά έργα, πάνω απ’ όλα όμως υπήρχε τραγωδία. Και έτσι φτάνω στο ερώτημά μου: Γιατί γινόταν αυτό; Γιατί υπήρξε η τραγωδία;
   Η Ανν Κάρσον, η Καναδή ποιήτρια, ρωτάει: «Γιατί υπάρχει η τραγωδία; Επειδή είσαι γεμάτος οργή. Γιατί είσαι γεμάτος οργή; Επειδή είσαι γεμάτος θλίψη». Αυτό είναι απόλυτα σωστό. Η Αντιγόνη είναι οργισμένη επειδή είναι γεμάτη θλίψη για τον αδελφό της, τον Πολυνείκη, που του αρνήθηκε τις ταφικές τιμές ο πολιτικός άρχοντας, ο Κρέων. Η Κλυταιμνήστρα είναι οργισμένη με τον Αγαμέμνονα εξαιτίας της θλίψης της για την κόρη της, την Ιφιγένεια, που εκείνος την έσφαξε σαν αρνί για να εξασφαλίσει ούριους ανέμους στα πανιά των ελληνικών πλοίων που κινούσαν για την Τροία.
   Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε άλλο ένα ερώτημα στη λίστα της Ανν Κάρσον: Αν η τραγωδία είναι η οργή που ακολουθεί τη θλίψη, γιατί οι ήρωες στην τραγωδία είναι γεμάτοι θλίψη; Είναι θλιμμένοι εξαιτίας του πολέμου και των ανθρώπων που σκοτώθηκαν. Η τραγωδία θα μπορούσε να προσδιοριστεί ως μια πυροδοτημένη από τη θλίψη οργή που ξεπηδάει από τον πόλεμο. Αν αυτό μπορεί να φαίνεται απόμακρο και αφηρημένο, σκεφτείτε τότε απλώς την πολιτικοποίηση των κηδειών που αποτελεί ένα θλιβερά επαναλαμβανόμενο γεγονός της ζωής τα τελευταία χρόνια, από την αποκαλούμενη Αραβική Ανοιξη έως τις τρέχουσες αιματηρές συγκρούσεις στην Ουκρανία. Διαδηλωτές πυροβολούνται στις κηδείες διαδηλωτών που πυροβολήθηκαν επειδή διαμαρτύρονταν εναντίον του καθεστώτος.
   Ζούμε σε έναν κόσμο που το πλαίσιό του είναι ο πόλεμος. Κάθε πλευρά πιστεύει ακράδαντα στην ορθότητα της θέσης της και στον παραλογισμό ή την «κακία» του αντιπάλου. Η πεποίθηση αυτή νομιμοποιεί τη βία, μια καταστροφική βία που πυροδοτεί τη βία της άλλης πλευράς σε απάντηση.
   Πιστεύω ότι μια αντανάκλαση της αρχαίας τραγωδίας, εδώ και τώρα, σε τούτο το θέατρο, θα μπορούσε τουλάχιστον να φωτίσει τα προβλήματά μας και να μας πει κάτι για το παρόν μας και τα όριά του.
   Επειδή η ιστορία της ελληνικής τραγωδίας είναι ιστορία πολέμων, από τον πόλεμο με τους Πέρσες τον 5ο αιώνα π.Χ μέχρι τον Πελοποννησιακό Πόλεμο που κράτησε έως το τέλος εκείνου του αιώνα, και από την ανάδυση της αθηναϊκής πολιτικής ηγεμονίας μέχρι τη διάλυσή της και την ταπείνωσή της στα χέρια της Σπάρτης. 

Περιγραφή του αντιπάλου 

Το παλαιότερο θεατρικό έργο που έχουμε, «Οι Πέρσες», από το 472 π.Χ., αναφέρεται στα επακόλουθα της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας το 480 π.Χ., που ο Αισχύλος φέρνει επί σκηνής οκτώ χρόνια αργότερα. Το πρώτο πράγμα που παρατηρεί κανείς στο θέατρο είναι ότι έχουμε μια περιγραφή του αντιπάλου όχι με εχθρότητα αλλά με συμπόνια. Συμπόνια για τον εχθρό. Στο τέλος του έργου εμφανίζεται ένα φάντασμα. Υπάρχουν πολλά φαντάσματα στο θέατρο. Υπάρχει φάντασμα στους Πέρσες, υπάρχει φάντασμα στον Αμλετ. Το πρόβλημα με τους νεκρούς είναι ότι δεν στέργουν να παραμείνουν νεκροί. Και το φάντασμα του Δαρείου του Μεγάλου εμφανίζεται και λέει στον γιο του, τον Ξέρξη: «Είσαι άχρηστος, έχασες τη μάχη, αλλά το χειρότερο ήταν ότι βεβήλωσες τα ιερά των Ελλήνων, και αυτό δεν έπρεπε να το κάνεις. Αυτό είναι Ύβρις». Κι ύστερα λέει στους Ελληνες: «Αν φερθείτε με τον ίδιο τρόπο, αν βεβηλώσετε ό,τι είναι ιερό, θα φτάσετε στην ίδια κατάντια».
   Έτσι, αυτό το εκπληκτικό πράγμα, το θέατρο, που όλοι το παίρνουμε σαν δεδομένο, που εσείς όλοι το θεωρείτε δεδομένο γιατί είναι η κληρονομιά σας, αναδεικνύει κάτι εξαιρετικό: αναδεικνύει την κατανόηση του εχθρού. Μια κατανόηση του Ξένου, του «βαρβάρου» που προσεγγίζεται όχι με εχθρότητα, αλλά με πνεύμα ανοχής και κατανόησης και συμπόνιας. Και αυτό, νομίζω, είναι το πρώτο μάθημα που μπορεί η αρχαιότητα να μας προσφέρει σήμερα, στην κρίσιμη και επικίνδυνη κατάσταση που βρισκόμαστε."

 "Η Καθημερινή" (20/07/14)

 *O κ. Simon Critchley διδάσκει φιλοσοφία στο New School της Νέας Υόρκης
​​
 

Μαθαίνω τα είδη των αγγείων

Αττικός ερυθρόμορφος αμφιπρόσωπος κάνθαρος, π.470π.Χ.

H πρώτη ύλη: πηλός 

    Στην Ελλάδα τα μέρη που μπορούσε να βρει κανείς πηλόχωμα, άργιλο δηλαδή, αφθονούσαν. Ο πηλός αποτελούσε ένα πρόσφορο και οικονομικό υλικό σε αντίθε­ση με το χαλκό και τα πολύτιμα μέταλλα και γι' αυτό τον χρησιμοποιούσαν για την κατασκευή των σκευών καθημερινής χρήσης, όπως αγγεία για να φυλάσσουν και να μεταφέρουν το λάδι, το κρασί και το νερό, για το μαγείρεμα, αλλά και για το σερβίρι­σμα στο τραπέζι. Πήλινα όμως ήταν συχνά και αγγεία περίτεχνα διακοσμημένα που χρησιμοποιούσαν σε ειδικές περιστάσεις. Από τις παρα­στάσεις που διακοσμούσαν τα αγγεία συλλέγουμε πληροφορίες για το δημόσιο και ιδιωτικό βίο, τον κόσμο του θεάτρου, τη μυθολογία, καθώς και τη μεγάλη ζωγραφική.  

  Σχήματα, χρήσεις και ονομασίες των αγγείων

      Τα αγγεία ήταν απαραίτητα τόσο στην καθημερινή ζωή, ως χρηστικά σκεύη, όσο και σε τελετές ως αναθήματα ή δώρα ή ακόμα και ως πολυτελή σκεύη επίδειξης οικονομι­κής ευμάρειας. Αν και το σχήμα κάθε αγγείου ήταν στενά συνδεδεμένο με τη χρήση του, η διακόσμηση έπαιζε πάντα σημαντικό ρόλο. Χαρακτηριστικό είναι ακόμα ότι, παρόλο που με την πάροδο των χρόνων δημιουργήθηκαν πολλά κεραμικά κέντρα σε διάφορα σημεία του αρχαίου ελληνικού κόσμου, τα περισ­σότερα σχήματα είναι κοινά. Όσο για τις ονομασίες τους, στις περισσότερες περιπτώσεις γνωρίζουμε την αρχαία ονομασία, όπως δηλαδή αναφέρεται στα κείμενα των αρχαίων συγγραφέων.

 Αγγεία αποθηκευτικά και μεταφοράς

 

Αμφορεύς: Μεγάλο αγγείο με δύο λαβές που χρησίμευε για την αποθήκευση και μετα­φορά στερεών και υγρών. Υπήρχαν πολλά είδη αμφορέων, από τα οποία γνωστότεροι είναι οι Παναθηναϊκοί και οι οξυπύθμενοι που χρησίμευαν στο εμπόριο του κρασιού και μάλιστα το υπερπόντιο.

 

Πελίκη: Αγγείο αποθηκευτικό, ένα είδος αμφορέα, του οποίου η μεγαλύτερη διάμε­τρος ήταν στο κάτω μέρος. Λόγω της μεγάλης ευστάθειας που οφείλεται στο χαμηλό κέντρο βάρους του αγγείου, οι έμποροι αποθήκευαν ακριβά αρωματικά έλαια.

Στάμνος: Αγγείο που χρησίμευε στην αποθήκευση υγρών ή στην ανάμειξη οίνου και νερού.

Υδρία: Αγγείο μεταφοράς νερού με τρεις λαβές, δυο οριζόντιες και μια κάθετη. Συχνά η υδρία χρησίμευε και ως τεφροδόχο αγγείο.

  Αγγεία για τη μείξη και τη ψύξη του οίνου 

Κρατήρ: Αγγείο μεγάλο με ευρύ στόμιο για τη μείξη οίνου και νερού. Οι αρχαίοι Έλλη­νες έπιναν το κρασί νερωμένο (τρία μέρη νερού και ένα κρασί) και η ανάμειξη κατά τη διάρκεια των συμποσίων γινόταν μέσα στους κρατήρες. Ανάλογα με τον τύπο και τη θέση των λαβών οι κρατήρες ξεχώριζαν σε κιονωτούς, ελικωτούς, καλυκόσχημους κ.ά.

Ψυκτήρ: Αγγείο ψύξης του κρασιού. Τοποθετούσαν τον ψυκτήρα γεμάτο κρασί μέσα σε κρατήρα που περιείχε κρύο νερό ή χιόνι.

Λέβης: Αγγείο βαθύ και ανοιχτό, συνήθως χωρίς λαβές, με μεγάλη καμπύλη στους ώμους που στένευε στο λαιμό, ο οποίος ήταν χαμηλός και είχε χείλη που προεξείχαν. Χρησίμευε για την ανάμειξη του κρασιού (όπως και ο κρατήρας) ή στο μαγείρεμα, ιδίως οι χάλκινοι. Στηριζόταν σε μια ανεξάρτητη βάση ή σε τρίποδα.

   

  Επιτραπέζια σκεύη

Οινοχόη: Αγγείο με το οποίο αντλούσαν το κρασί από τον κρατήρα και γέμιζαν τα ποτήρια του κρασιού.

Κάνθαρος: Αγγείο πόσεως με δυο ψηλές κάθετες λαβές. Στις παραστάσεις των αγγείων το κρατάει συνήθως στο χέρι του ο θεός Διόνυσος ή ο Ηρακλής.

 

Κύλιξ: Αγγείο πόσεως με ψηλό πόδι, ευρύ στόμιο και δυο λαβές. Το πιο συνηθισμένο ποτήρι του κρασιού. Με κύλικα στο χέρι απεικονίζονται οι άντρες που παίρνουν μέρος στα συμπόσια και είτε ετοιμάζονται να πιουν είτε να παίξουν τον κότταβο, αγαπημένο παιχνίδι της εποχής.

Σκύφος ή κότυλος:Ποτήρι του κρασιού

 

 Αγγεία για αρώματα, αρωματικά έλαια, καλλυντικά

Αλάβαστρον: Επίμηκες μικρό αγγείο με στενό στόμιο για αρωματικά έλαια που χρησι­μοποιούσαν κυρίως οι γυναίκες.

Αρύβαλλος: Μικρό σφαιρικό αγγείο με στενό στόμιο, μέσα στο οποίο φύλασσαν οι αθλητές το λάδι με το οποίο άλειφαν το σώμα τους.

Λήκυθος: Ο πιο συνηθισμένος τύπος αγγείου για αρωματικά έλαια. Οι λευκές λήκυθοι ήταν αποκλειστικά ταφικής χρήσης.

Πυξίς: Μικρό αγγείο με κάλυμμα για τα καλλυντικά και τα κοσμήματα των γυναικών. Στα γεωμετρικά χρόνια χαρακτηριστικές είναι οι πυξίδες που στο κάλυμμα φέρουν διακό­σμηση με ολόγλυφους ίππους.

  Διάφοροι τύποι αγγείων

Λουτροφόρος: Αγγείο που χρησιμοποιούσαν στο γαμήλιο λουτρό των νέων. Το τοπο­θετούσαν επίσης ως «σήμα» σε τάφους άγαμων νέων.

Λέβης γαμικός: Αγγείο που χρησιμοποιούσαν σε γαμήλιες τελετές.

 Με αυτό το π α ι χ ν ί δ ι μπορεί κανείς να μάθει ακόμα καλύτερα τα διάφορα είδη  αγγείων!